بخشی از متن:
زیست توده یا بیومس یک منبع تجدید پذیر انرژی است که از مواد زیستی به دست می آید. مواد زیستی شامل موجودات زنده یا بقایای آنها است. نمونه این مواد، چوب، زباله و الکل هستند. زیست توده معمولاً شامل بقایای گیاهی است که برای تولید الکتریسیته یا گرما به کار می رود. در این پاور پوینت انواع منابع و هم چنین مزایا و معایب و مشکلات پیشرو در استفاده از بیومس آورده شده است.
بخشی از متن:
مقدمه: 1
2-10 - بیومس... 69
2-11- ساختار شیمیایی زیستتوده 72
2-12- فرآیندهای تبدیل انرژی بیومس و کاربردهای آنها: 72
2-13- انواع نیروگاههای بیومس: 74
3- معرفی بیوگاز. 78
3-1- تاریخچه بیوگاز 80
3-2- منابع زیستتوده جهت تولید بیوگاز 85
3-3- مهمترین منابع زیستتوده برای تولید بیوگاز و خواص هر کدام از آنها: 87
3-3-1- فضولات دامپروری.. 87
3-3-2- ضایعات کشاورزی.. 87
3-3-3- ضایعات صنایع غذایی.. 88
3-3-4- پتانسیل تولید بیوگاز از فضولات.. 88
3-3-5- مواد آلی و مقدار بیوگاز تولیدی آنها 89
3-4- انواع واکنشها برای هضم مواد آلی.. 89
3-4-1- اصول هضم بیهوازی.. 90
3-5- مراحل و واکنشهای تولید بیوگاز 92
3-6- مراحل شیمیائی تخمیر مواد آلی.. 95
3-6-1- تخمیر چربیها 95
3-6-2- تخمیر هیدراتهای کربن.. 96
3-6-3- تخمیر پروتئینها 96
3-7- پارامترهای مؤثر بر فرآیند هضم بیهوازی در تولید بیوگاز 97
3-7-1- درجه حرارت.. 97
3-7-2- اسیدیته. 98
3-7-3- مواد مغذی در محیط.. 98
3-7-4- غلظت مواد. 99
3-7-5- عوامل سمی.. 100
3-7-6- زمان ماند مخلوط.. 100
3-7-7- همزدن. 101
3-7-8- آمادهسازی مواد خام. 102
3-7-9- تسریعکنندههای واکنش... 102
3-7-10- اصلاح ساختار رآکتور 102
3-7-11- افزودنیها 103
3-7-12- محیط بیهوازی.. 103
3-8- کود حاصل از دستگاه بیوگاز 103
3-9- برخی از خصوصیات کود بیوگاز 104
3-10- تولید مردابهای مصنوعی.. 109
3-11- استفاده از بیوگاز در تولید انرژی.. 110
3-1- دلایل ارجحیت تولید بیوگاز به سایر انرژیهای تجدیدپذیر. 111
3-2- معایب سیستمهای بیوگاز 116
3-3- مزایای سیستمهای بیوگاز 116
4- لندفیل.. 122
4-1- پسماند چیست؟. 123
4-2- فرآیند تولید بیوگاز در لندفیل. 125
4-2-1- ترکیبات موجود در زباله. 125
4-2-2- رطوبت موجود در زباله. 126
4-2-3- سن لندفیل. 126
4-2-4- دمای لندفیل. 126
4-2-5- لندفیل. 126
4-2-6- وجود مواد مغذی در زباله. 126
4-3- ساختار کلی لندفیلهای مدرن. 127
4-4- تکنیکهای مختلف جمعآوری گاز لندفیلها 127
4-5- سیستمهای جمعآوری گاز غیر فعال 131
4-6- طراحی لندفیل. 132
4-7- فرآورده جانبی لندفیل. 135
5- بیوگاز در جهان.. 140
5-1- کره 141
5-2- چین.. 142
5-3- هند. 143
5-4- پاکستان. 145
5-5- نیجریه. 145
5-6- ژاپن.. 145
5-7- سوئد. 147
5-8- فیلیپین.. 147
5-9- گواتما 148
5-10- انگلیس... 148
5-11- برزیل. 149
5-12- آلمان. 149
5-13- نروژ 150
5-14- آمریکا 150
5-15- بیوگاز در ایران. 150
5-16- نگاهی به تاریخچة بیوگاز در ایران. 151
5-17- تحقیقات انجام شده در ایران در زمینه بیوگاز 154
5-18- پتانسیل تولید بیوگاز در ایران. 154
5-19- اولویتهای استفاده از بیوگاز در ایران. 157
5-20- عوامل بازدارنده در گسترش فنآوری تولید بیوگاز در کشور 157
5-21- علل و ضرورت استفاده از بیوگاز در کشور 160
5-22- استفاده بهینه از دستگاههای بیوگاز در ایران. 161
5-23- پیشنهاداتی برای سیاستگذاری.. 162
5-24- مزایای بیوگاز 162
5-25- محدودیتهای استفاده از فنآوری بیوگاز 164
5-26- چگونگی توزیع مصرف انرژی در ایران. 164
5-27- مزایای تدوین طرح جامع انرژی در ایران. 165
5-28- نتیجهگیری.. 168
6- دستگاه بیوگاز. 172
6-1- طراحی دستگاههای بیوگاز 173
6-2- قسمتهای مختلف دستگاه بیوگاز 174
6-2-1- حوضچه ورودی.. 175
6-2-2- تانک تخمیر (هاضم) 175
6-2-3- حوضچه خروجی.. 177
6-2-4- محفظه گاز 177
6-3- دوام و بقاء دستگاههای بیوگاز: 180
6-4- طرحریزی انواع دستگاههای بیوگاز 180
6-5- دستگاه بیوگاز مدل چینی.. 180
6-6- دستگاه بیوگاز مدل فرانسوی.. 182
6-7- دستگاه بیوگاز با لولههای چرمی.. 183
6-8- دستگاه بیوگاز با کیسه پلیاتیلنی.. 183
6-9- دستگاه بیوگاز مدل هندی.. 184
6-10- دستگاه بیوگاز مدل تایوانی یا مدل بالونی.. 185
6-11- دستگاه بیوگاز مدل نپال. 186
6-12- دستگاههای عمودی بیوگاز 187
6-13- دستگاههای افقی بیوگاز 188
6-14- دستگاههای مشترک بیوگاز 188
6-15- نتایج. 189
6-15-1- دستگاههای عمودی: 189
6-15-2- دستگاههای افقی: 190
6-15-3- دستگاه بیوگاز مشترک.. 190
6-15-4- دستگاه مدل چینی.. 190
6-15-5- دستگاه مدل فرانسوی.. 191
6-15-6- دستگاههای پلاستیکی و چرمی.. 191
6-15-7- دستگاه مدل هندی.. 191
6-15-8- دستگاه مدل تایوانی.. 192
6-16- انواع واحدهای ساخته شده در ایران. 192
6-17- انواع هاضمهای بیهوازی بر اساس نوع خوراکدهی.. 194
6-17-1- ناپیوسته. 194
6-17-2- نیمه پیوسته. 194
6-17-3- پیوسته. 195
6-18- معرفی بخشهای مختلف نیروگاه بیوگازی.. 196
6-18-1- بخش تفکیک زباله و تأمین پسماندهای آلی.. 196
6-18-2- واحد هضم بیهوازی و تولید بیوگاز 197
6-18-3- واحد تولید برق و حرارت.. 197
6-18-4- سایر واحدها 198
6-19- مقیاس سیستمهای بیوگاز 199
6-19-1- سیستم آزمایشگاهی.. 199
6-19-2- سیستم بیوگاز خانگی.. 199
6-19-3- سیستم بیوگاز متوسط.. 199
6-19-4- سستم بیوگاز بزرگ.. 200
6-20- نمونه موردی استفاده ازسیستم بیوگاز در مقیاس بزرگ.. 201
6-20-1- سیستم بیوگاز زندان کیتاراما در رواندا 201
6-20-2- سیستمهای نیمه صنعتی و صنعتی.. 202
6-21- فناوری تولید بیوگاز در مقیاس شهری.. 203
6-22- رآکتورهای بیهوازی در تصفیه فاضلاب.. 203
6-23- بازیابی فاضلاب.. 206
7- جمعآوری بیوگاز و کاربردهای آن.. 210
7-1- وسایل تعیین حجم گاز تولیدی و آنالیز بیوگاز 210
7-2- جداسازی انواع ناخالصیها از گاز: 211
7-2-1- سولفورزدایی.. 211
7-2-2- رطوبتگیری گاز 213
7-2-3- زدودن دی اکسید کربن.. 213
7-2-4- فشردهسازی گاز تولیدی.. 213
7-3- مصارف عمده بیوگاز 214
8- واژه نامه. 222
9- منابع.. 252
سخنان مؤلف
بی شک مهمترین مسئلهای که در قرن 21 بشریت با آن مواجه است، مسئله انرژی و سوخت میباشد. زیرا از یک طرف تعداد صنایع مصرف کننده انرژی رو به افزایش است و از طرف دیگر سوختهای فسیلی که مهمترین انرژیهای مصرفی این صنایعاند رو به اتمام هستند. این در حالی است که هماکنون آلودگیهایی که این سوختها ایجاد میکنند، باعث مشکلاتی در جهان شده است و اتحادیههای جهانی در حال تصویب قانونهایی مبنی بر حذف یا به حداقلرساندن مصرف این سوختها در دهههای آینده میباشند. در این راستا بیشتر کشورها کوشیدهاند تا منابع انرژی خود را گسترش داده و سهم مصرف سوختهای فسیلی را کاهش دهند. باید اذعان کنیم که ما صاحب منابع عظیم بیشماری در این کره خاکی هستیم و در هر زمان یکی یا چند تا از این منابع کشف شده و به بهرهبرداری رسیدهاند. البته مهمترین دلیل کشف آنها در هر زمان، نیاز مردمان آن زمان بوده است و چیزی که باعث کشف آن شده فناوری بوده است. بدینترتیب هر زمانی محصول خاصی ثروت به شمار میرفته است. به عنوان مثال زمانی طلا ثروت بوده و عصر طلا نامیده شده است، زمانی آهن ثروت بوده و عصر آهن نامیده شده است و زمانی عصر برنز و قرن حاضر عصر نفت میباشد و بدین ترتیب هر زمانی به دلیل احتیاجات مردمان آن زمان و همچنین فناوری آن دوره ثروتها نیز تغییر میکنند.
بنابراین ما در این جهان نهتنها شاهد تغییراتی در جهت استفاده مؤثرتر از منابع هستیم، بلکه خود منابع نیز در حال تغییر هستند. برای مثال، زمین تا وقتی که انسان کشاورزی و پرورش دام و طیور را نیاموخته بود، ثروت به شمار نمیرفت و فقط در نتیجه خلاقیت ذهن بشر به مهمترین ثروت تبدیل شد. یا برای مثال نفت را در نظر بگیرید؛ نفت در گذشته ثروت محسوب نمیشد، بلکه محصولی زائد به شمار میرفت که آبها را آلوده میکرد و انسان همیشه از آن گریزان بود. نفت همین صد سال پیش یعنی زمانی که بشر چگونگی پالایش و سوزاندن آن را آموخت، به ثروت تبدیل شد. بدینترتیب هر دورهای منبع خاص خودش را داشته است. روغن نهنگ در قرن هجدهم، ذغال سنگ در قرن نوزدهم و نفت در قرن بیستم اصلیترین منابع ثروت محسوب میشد. بشر از دیر باز چنین میپنداشت که این منابع به زودی به پایان خواهند رسید و باید در مصرف آنها صرفهجوئی کند. اما همیشه در زمانی بسیار زودتر از به پایان رسیدن یک منبع، با یافتن منبعی بهتر، از مصرف آنها دست کشیده است و این مطلب بیانگر آن است که در این کره خاکی منابع محدود نمیباشند. در واقع باید گفت منابع جهان ثابت نیستند بلکه با پیشرفت فناوری یک منبع جای خود را به منبع دیگر، که غنیتر و مورد نیازتر هست میدهد. بایستی به این نکته توجه کرد که هیچ منبعی به خودی خود ثروت محسوب نمیشود. بلکه همه ثروتها اختراع ذهن انسان به شمار میروند. به بیان دیگر صنعت و فناوری تعیین میکند که چه چیزی میتواند ثروت باشد و چه چیزی نه. صنعت کشاورزی زمین را به ثروت تبدیل میکند و صنعت نفت بنزین خودرو را. در واقع در هر دورهای میزان و اندازه منابعی چون نفت، غذا، پلاستیک و دیگر منابع را فناوری تعیین میکند. برای مثال امروز فناوری سوخترسانی انژکتوری، بهرهوری بنزین را دو برابر کرده است.
بخشی از متن:
در سالهای اخیر روند رو به رشد مصرف انرژی، موجب بحران انرژی در جهان گردیده است . مصرف روز افزون انرژی حاصل از سوختهای فسیلی اگر چه رشد سریع اقتصادی جوامع مختلف را بهمراه داشته است، اما بواسطه انتشار آلاینده های حاصل از احتراق سوختهای فسیلی و افزایش دی اکسید کربن در اتمسفر و پیامد های ناشی از آن، جهان را با تغییرات تهدید آمیزی روبرو کرده است. از سوی دیگر محدودیت منابع فسیلی و تجدید ناپذیر بودن این منابع موجب گردیده است تا سیاست گذاران و برنامه ریزان بخش انرژی با انجام مطالعات ساختاری، جایگزینی حامل های انرژی، حرکت به سوی سوختهای پاک را در رئوس برنامه های خود قرار دهند (امین صالحی و عبدلی، 1388). دستیابی به توسعه پایدار متضمن وجود چهار عامل الف) محیط، ب) جمعیت و منابع، ج) اقتصاد، د) فرهنگ و جامعه می باشد، بنابراین نبود هریک از این عوامل مانع از دستیابی به توسعه پایدار و عدالت محیطی خواهد شد. در این بین محیط زیست نیز به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه پایدار که در حیات انسانی نقش مؤثری را ایفا می نماید به وسیله ای اساسی برای دستیابی به توسعه زود هنگام بر اساس دیدگاه های سودمحور موجود در جهان سرمایه داری تبدیل شده است (احمدی و حاجی نژاد، 1389). محیط زیست به تمام محیطی اطلاق می شود که انسان به طور مستقیم و غیر مستقیم به آن وابسته است و زندگی و فعالیت های او در ارتباط با آن قرار دارد (فیروزی، 1384). بنابراین در صورتیکه روند فعلی بهره برداری و تخریب محیط زیست با تکیه بر مکاتب اصالت فایده و سرمایه داری ادامه یابد نه تنها مانع از تحقق توسعه پایدار خواهد شد بلکه آینده حیات را در زمین در معرض خطر نابودی قرار می دهد. مشکلات محیط زیست امروزه به بحران جهانی و فراگیر تبدیل شده است و چنانچه به صورت علمی و جدی برای رفع آن چاره اندیشی نشود بشر با فاجعه عظیمی مواجه خواهد شد (حجازی و عربی، 1387) بنابراین ارتباط محیط زیست با توسعه پایدار، ارتباطی متقابل و دو سویه می باشد و محیط زیست به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار می تواند عاملی برای دست یابی به توسعه پایدار یا نرسیدن به آن باشد. از طرفی توسعه پایدار نیز می تواند مانع از تخریب محیط زیست شود (احمدی و حاجی نژاد، 1389).
مناطق روستایی به عنوان قسمتی از جهان کنونی بخش عمده ای از جمعیت و عرصه های طبیعی کشور را به خود اختصاص داده است و جامعه روستایی نقش اساسی در حیات اقتصادی و اجتماعی کشور دارد. با توجه به اهمیت و جایگاه جامعه روستایی در کشور و مشکلات و چالش هایی که این جامعه در فرایند توسعه خود با آن مواجه است، شناخت و تحلیل ویژگیهای برنامه ریزی توسعه روستایی در کشور و پرداختن به کلیه ابعاد آن ضرورت تام دارد. حفاظت از محیط زیست روستایی یک وظیفه ملی است که ضروری است در برنامه های ملی , منطقه ای و محلی توجه ویژه ای بدان شود. مدیریت مواد زائد روستایی مهمترین اقدام برای جلوگیری از خطرات و آسیب های مربوط به محیط زیست است (وزارت کشور، 1385) یکی از مناسب ترین انرژی های تجدید پذیر که از زمان های بسیار گذشته مورد استفاده بوده و علاوه بر تجدید پذیر بودن و سازگاری با محیط زیست دارای منافع اقتصادی اجتماعی نیز می باشد، انرژی بیوماس (بیوگاز) می باشد که پس از انرژی آب در جایگاه دوم قرار دارد (پورخباز و جوانمردی، 1389). بررسی ها نشان می دهد که در کشورهای در حال توسعه ای مثل هند، مالزی، تایلند بصورت سنتی در روستاها و در کشورهای توسعه یافته ای مثل آلمان، آمریکا بصورت صنعتی در دامپروری های بزرگ و کوچک سالهاست که از کود دامها جهت تولید بیو گاز و سپس با مصرف آن به عنوان سوخت بمنظور تولید توامان برق و حرارت استفاده می شود (سهرابی و همکاران، 1389). هدف از این نوشتار، بررسی استفاده از فناوری بیوگاز برای تامین بخشی از انرژی مصرفی روستایی در جهت حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از ابعاد پایداری می باشد.
2- فناوری بیوگاز و توسعه پایدار روستایی
پیامدهای زیست محیطی مصرف سوخت های فسیلی، به همراه بحران انرژی، منجر به طرح مدلی از توسعه با نام توسعه پایدار شد. توسعه پایدار با تکیه بر سه اصل پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی، به ارایه راه حل هایی در مقابل الگوهای فانی توسعه کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و جلوگیری از بروز مسایلی هم چون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه های زیستی، تغییر اقلیم، افزایش بی رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی پرداخته است. به نحوی که با پاسخ گویی به نیازهای بشر امروز، بتواند شرایطی مشابه جهان امروز را برای آیندگان به ارمغان آورد (عادلی گیلانی و سوری، 1389). توسعه پایدار، توسعه ای است که برآورده کننده نیاز های حال حاضر بدون لطمه زدن به توانایی نسل های آینده برای برآورده کردن نیاز هایشان می باشد (کوچران[1]، 2006). توسعة پایدار موجب حفاظت زمین، آب، گیاه، و منابع ژنتیکی حیوانات می شود؛ از لحاظ زیست محیطی، مخرب نیست؛ از لحاظ فنی، مناسب و از نظر اقتصادی و اجتماعی، قابل قبول است (کریم و هاشمی، 1388؛ نسترن و همکاران، 1389). برای رسیدن به توسعه پایدار، نیاز به منابع بیشتر انرژی است که برای تأمین منابع کافی انرژی دو راه حل وجود دارد : اولاً افزایش بازدهی انرژی دستگاه های مورد استفاده ، ثانیاً استفاده از منابع جدید انرژی. از طرف دیگر با افزایش جمعیت و سطح رفاه جامعه، مقدار استفاده از منابع غذایی (گیاهی و جانوری) افزایش یافته است. همچنین با توسعه صنایع دامپروری و کشاورزی و استفاده بیشتر از منابع غذایی، آلودگی حاصل از فضولات گیاهی و دامی افزایش یافته است. در جهت تصفیه این فضولات می توان از روش تجزیه بی هوازی یا تجزیه هوازی استفاده نمود. روش بی هوازی در مقایسه با روش دیگر نه تنها انرژی بر نیست بلکه مقداری انرژی بصورت بیوگاز تولید می نماید.(قیصری، 1389) هدف اصلی توسعه پایدار تامین نیازهای اساسی ، بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی ، اداره بهتر سامانه های زیستی ذکر شده است برای دستیابی به مفاهیم توسعه بایدار اهداف پنجگانه زیر با توجه به طبیعت آن توسعه مشخص می شود:
- تامین نیازهای اساسی نوع بشر برای امروز و فردا با توجه به رشد کیفی
- بهبود و ارتقاء زندگی برای همه ی طبقات جامعه
- حفظ و اداره مناسب تر سامانه های زیستی و آینده ای امن تر و سعادتمندتر
- توجه به زیستگاه موجودات و بوم آن
- تامین ابزار آلات و امکانات فکری و فناوری برای رشد لازم (اکبری لنگوری، 1391)
فضولات دام وطیور از جمله عوامل آلودگی و تخریب محیط زیست روستاها می باشند؛ فضولات دامی عبارتست از کلیه مواد زائد جامد و مایعی که از طریق دامها در محیط تخلیه می گردد. در مناطق روستایی به دلیل وجود دام در بیشتر منازل، مواد آلی بیشتری نسبت به شهرها وجود دارد که شامل کودگاوی، گوسفندی و فضولات مرغی بعلاوه مواد زائد طویله ها می باشد. در خانه های روستایی معمولا فضولات دامی به همراه دیگر مواد زائد در محوطه حیاط یا در جلوی منازل ریخته و ذخیره می شوند تا در فصل مناسب (معمولاً پاییز) مورد استفاده قرار گیرند. این انباشتن فضولات به تولید مگس و پخش بو کمک می کند و به افزایش انتشار بیماری ها منجر می شود (وزارت کشور، 1385) استفاده از فناوری بیوگاز به عنوان رویکردی نوید بخش، به خصوص در طرح های توسعه، مدیریت و ساماندهی ضایعات آلی تولید شده در مناطق روستایی، به ویژه در کشورهای درحال توسعه، مورد توجه قرار گرفته است. علت این امر را می توان استفاده از بیوگاز تولیدی به عنوان منبع انرژی تجدیدپذیر، نقش به سزای آن در حل معضلات زیست محیطی ناشی از آلاینده های آلی تولید شده در جوامع انسانی، دسترسی آسان و منافع اقتصادی- اجتماعی حایز اهمیتی دانست که آن را از سایر منابع انرژی تجدیدپذیر متمایز می سازد و بنابراین نیروگاه های بیوگاز سوز قادر است، نقش مؤثری در پیشبرد جامعه به سمت توسعه پایدار ایفاء نماید (امین صالحی و عبدلی، 1388)
با توجه به مباحث مطرح شده، به نظر می رسد آنچه امری حتمی و ضروری در توسعه پایدار می باشد، در نظر گرفتن منافع نسل حاضر همراه با منافع نسل های آینده است . در اعلامیه استکهلم 1972 و نیز اعلامیه ریو 1992 در مورد محیط زیست ، این موضوع مورد توجه و عنایت قرار گرفته است . در اصل 6 اعلامیه است کهلم آمده است : دفاع از محیط زیست و بهبود آن برای نسل های حال و آینده هدفی دارای اولویت برای بشریت است ، وظیفه ای که تحقق آن باید هماهنگ و همگام با تحقق اهداف بنیادین صلح وتوسعه اقتصادی و اجتماعی در سراسر جهان که قبلاً معین شده اند صورت گیرد (رئیسی، 1387) بنابراین با توجه به شکل-1 می توان اثر بکارگیری فن آوری بیوگاز را در بهبود محیط زیست و در نتیجه در تحقیق توسعه پایدار ملاحظه کرد.
[1]. Cochrane